آداب و رسوم شب یلدا
آداب و رسوم شب یلدا
آتش روشن کردن در یلدا: از آنجا که آتش در دیدگاه گذشتگان نماد روشنی و خورشید بود و برخی آن را برای رفع تاریکی و نحسی اهریمن مفید می‌دانستند، برای فراری دادن تاریکی‌ها آتش روشن می‌کنند تا محفلی گرم در کنار یکدیگر ایجاد کنند
قصه‌خوانی و مثل گویی در شب یلدا: در شب یلدا خانواده‌ها دورهم جمع می‌شوند و به شعر و داستان خوانی بزرگ‌ترها گوش فرا می‌دهند. قصه‌هایی غیر واقعی که قهرمان آن‌ها پریان و دیوها و جانوران هستند. این داستان‌ها بسته به فرهنگ هر شهر یا استانی متفاوت است، به‌عنوان مثال قصه حسین کرد شبستری در میان آذربایجانی‌ها و داستان‌های شاهنامه در بین خراسانی‌ها رایج است.
فال حافظ و شاهنامه‌خوانی در شب یلدا: شاهنامه‌خوانی و فال حافظ در شب‌های یلدا یکی دیگر از سرگرمی‌هایی است که از دیرباز مرسوم بوده است، برای تفآل زدن به حافظ مخاطب نیت می‌کند و بزرگ مجلس که قرار است فال بگیرد از او می‌خواهد این جمله را با خود تکرار کند: ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، من طالب یک فالم، بر من نظر اندازی…
و سپس دیوان را بازکرده و غزل بالای سمت راست را خوانده چرا که جواب تفأل است اگر با وسط غزل مواجه شدند فال باید از ابتدای غزل یعنی صفحه پشت خوانده شود. پس از اینکه غزل خوانده شد آن را تفسیر می‌کنند. چنانچه فال با محتوای مثبت از آب درآمد یعنی فال خوب است اما اگر منفی بود یعنی بد است البته ناگفته نماند تمامی غزلیات حافظ محتوایی روحیه بخش و عاشقانه دارند، شاهنامه‌خوانی هم که جز جدایی ناپذیرترین برنامه‌های شب یلدا است.
چیدمان سفره شب یلدا: چیدن سفره شب یلدا با انواع خوراکی‌ها و تنقلات یکی از آیین‌های این شب به‌یادماندنی است که شامل آجیل‌های مخصوص و میوه‌هایی همچون انار و هندوانه و دیگر تنقلات است، درگذشته سفره‌ای با اسم میَزد پهن و از میوه‌های خاص خشک و تر و آجیل و یا به اصطلاح زرتشتیان لُرک در سفره استفاده می‌شده، از سایر اجزای سفره‌های قدیم یلدا می‌توان به عطردان، آتشدان، بخوردان و بَرسَم که ابزاری از جنس نقره و برنج برای دعاخوانی بود، اشاره کرد.
میوه های مخصوص شب یلدا
اصلی‌ترین میوه شب یلدا انار است که گذشتگان آن را مایه برکت و باروری می‌دانستند و این تفسیر را به خاطر دانه‌های زیاد آن مطرح کردند و همچنین رنگ قرمزی که دارد نماد خورشید و شادی است. انار در دین زرتشتی از مقدسات محسوب می‌شود و از درختان مینوی است و در مراسم دینی زرتشتیان از شاخه‌ها و میوه آن استفاده می‌شود.
هندوانه هم همانند انار از میوه‌های شب یلدا است، همان‌طور که هندوانه یک میوه تابستانی است بنابراین علاوه بر رنگ سرخش یادآور حرارت و گرمای تابستان و همچنین نماد خورشید است، البته از سایر میوه‌ها و مرکبات همچون پرتقال، سیب، خرمالو و یا حتی کدو تنبل و لبو هم استفاده می‌شود.
آجیل ها و تنقلات شب یلدا
آجیل و تنقلات ازجمله مغز پسته، بادام، گردو، فندق، تخمه هندوانه، نخود برشته و شاهدانه و در کنار آن توت و انجیر خشک در سفره یلدا از شام مهم‌تر از آنجاکه نگهداری طولانی‌مدت میوه‌ها درگذشته راحت نبود برای همین اقدام به خشک‌کردن آن‌ها می‌کردند، امروزه خوراکی‌ها و تنقلات دیگر ازجمله پشمک یا باسلق نیز در سفره شب یلدا بکار می‌رود.
منبع:
www.imna.ir